:جستجو
مراکز قرآنی
منتخبين مراكز قرآني
تفسیر نور
تواشیح
پرتال ثامن الائمه
زمان
 

پنج شنبه 27 مهر 1402

 
 
خلاصه آمار سايت
 
 
 
 
.پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند : بخاطر نيّت آخرت خداوند دنيا ميدهد ، اما بواسطه نيّت دنيا آخرت نميدهد .
 
 

تفسیر موضوعی قرآن کریم

برگرفته شده از کتاب پیام قرآن نوشته آیت الله العظمی مکارم شیرازی


اهداف حكومت اسلامى


از آنچه در بحث قبل درباره ضرورت وجود حكومت به طور اجمال گفته شد، «اهداف حكومت اسلامى» نيز روشن گرديد و براى توضيح بيشتر توجه شما را به آيات زير جلب مى كنيم:
1ـ در آيه 41 سوره «حج» مى خوانيم: (اَلَّذينَ اِنْ مَكَّنّاهُمْ فِى الاَرْضِ اَقامُوا الصَّلوةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ وَ اَمَرُوا بِالْمَعْروفِ وَ نَهَوا عَنِ الْمُنكَرِ): «همان كسانى كه هرگاه در زمين به آنها قدرت ببخشيم، نماز را برپا مى دارند، و زكات مى دهند، و امر به معروف و نهى از منكر مى كنند، و پايان همه كارها از آنِ خدااست!».
تعبير به (مَكَّنّاهُمْ فِى الاَرْضِ) به معنى قدرت بخشيدن به آنها در روى زمين است; ولى اين تعبير در بسيارى از آيات قرآن در خصوص قدرت حكومت به كار رفته، چنانكه در سوره «يوسف» در دو آيه مى خوانيم: (وَ كَذلِكَ مَكَّنّا لِيُوسُفَ فِى الاَرْضِ)(1)، و در مورد ذوالقرنين آمده است: (اِنّا مَكَّنّا لَهُ فِى الاَرْضِ وَ آتَيْناهُ مِنْ كُلِّ شَيْئ سَبَباً): «ما به او در روى زمين قدرت و حكومت داديم; و اسباب هر چيزى را در اختيارش گذاشتيم». (2)
بنابر اين مفهوم آيه چنين مى شود كه ياران خدا هنگامى كه به حكومت رسيدند، از يك سو راه را براى رسيدن به قرب پروردگار كه يكى از مظاهر آشكار آن نماز است هموار مى سازند; و از سوى ديگر راه را براى عدالت اجتماعى كه يك وسيله بارز آن اداء زكات است مى گشايند; و از سوى سوّم با هر گونه مفسده اجتماعى مبارزه كرده، و عوامل گسترش نيكى ها و خوبى ها را در جامعه كه يك وسيله مهم آن امر به معروف و نهى از منكر است، فراهم مى سازند.
اگر فرض كنيم كه تعبير به «مَكَّنا» به معنى هر گونه قدرت بخشيدن باشد; باز دلالت آيه بر مقصود ما روشن است; زيرا حكومت، بارزترين نمونه قدرت است. مرحوم علاّمه طباطبايى در ذيل اين آيه مى گويد: «منظور از تمكين در ارض، قدرت بخشيدن به آنها است; كه هر چه را از امور مربوط به زندگى اراده كنند انجام دهند، بى آنكه كسى مانع آنها گردد.» (3) آيا چنين قدرتى جز از طريق به دست آوردن حكومت امكان پذير مى باشد؟
در تفسير قرطبى اين معنى با صراحت بيشترى آمده است; زيرا جلمه (اَلَّذينَ اِنْ مَكَّنّاهُمْ فِى الاَرْضِ)(4) را به معنى اُمرا و صاحبان حكومت تفسير كرده است. (5)
اصولا امر به معروف و نهى از منكر كه در آيه فوق آمده چنانكه در مباحث فقهى نيز آمده، و داراى مراحل مختلفى است كه يك مرحله آن منحصراً در اختيار حكومت است.
2ـ در آيه 55 سوره «نور» درباره حكومت صالحان چنين آمده است: (وَعَدَ اللهُ الَّذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِى الارْضِ كَما اسْتَخْلَفَ الَّذينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دينَهُمْ الَّذِى ارْتَضى لَهُمْ و لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِّنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أمْناً يَعْبُدُونَنَى لا يُشْرِكُونَ بى شَيْئاً) در اين آيه بعد از آنكه خداوند به مؤمنان صالح العمل وعده خلافت و حكومت مى دهد; آن را با چند جمله تعقيب مى كند كه در واقع به منزله اهداف اين حكومت است; نخست قدرت تمكين و اقتدار بخشيدن به دين الهى و حاكميت آن بر پهنه اجتماع، و ديگر از ميان رفتن نا امنى ها و تبديل آن به امنيت اجتماعى كامل، و ديگر عبادت خالى از هرگونه شرك، پس اهداف حكومت طبق اين بيان عبارتند از:
1ـ حاكميت دين و قوانين الهى بر همه اجتماع.
2ـ استقرار و امنيت كامل در همه جا.
3ـ عبادت خالصانه پروردگار و برچيده شدن آثار شرك و بت پرستى.
و در واقع هدف نهايى همان تكامل انسان و سير الى الله است; كه استقرار امنيّت و حاكميت قوانين الهى مقدّمه وصول به آن محسوب مى شود.
3ـ در آيه 26 سوره «ص» خطاب به داوود پيامبر بزرگ الهى مى خوانيم: (يا داوُودُ اِنّا جَعَلْناكَ خَليفَةً فِى الاَرضِ فَاحْكُمْ بَيْنَ النّاسِ بِالْحَقِّ):
«اى داوود! ما تو را خليفه (و نماينده خود) در روى زمين قرار داديم; پس در ميان مردم به حق داورى كن».
در اين آيه به روشنى نتيجه خلافت و حكومت در زمين را احقاق حقوق مى شمرد; و به تعبير ديگر جلوگيرى از هر گونه تجاوز و تعدى و گرفتن حق ضعيفان و محرومان از زورمندان و اقويا.
بديهى است اين تنها هدف حكومت داوود يا پيامبران بنى اسرائيل نبود، اين يكى از اهداف مهم حكومت الهى در هر زمان و مكان است.
درست است كه حكم كردن در بسيارى از آيات قرآن به معنى قضاوت و داورى آمده; امّا با توجه به اينكه در آغاز آيه سخن از خلافت در روى زمين است; روشن مى شود كه هر گونه حاكميت به عدل در مفهوم جامع آيه درج است. از اين گذشته قضاوت نيز يكى از شئون حكومت است. شبيه همين معنى در آيه 58 سوره «نساء» آمده است، آنجا كه مى فرمايد: (اِنَّ اللهَ يَأْمُرُكُمْ اَنْ تُؤَدّوا الاَماناتِ اِلى اَهْلِها وَ اِذا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النّاسِ اَنْ تَحْكُمْوا بِالْعَدْلِ): «خداوند به شما فرمان مى دهد كه امانت ها را به صاحبانش برسانيد و هنگامى كه در ميان مردم داورى (و حكومت) مى كنيد به عدالت داورى كنيد».
در روايات متعددى كه در تفسير اين آيه نازل شده است با صراحت آمده، كه منظور از اين امانت، همان مقام ولايت است; كه هر امامى به امام بعد از خود مى سپارد، هر چند در ساير امانات نيز جارى مى شود.(6) به خصوص اينكه در بعضى از اين روايات آمده است كه مخاطب در آيه، حكّام و اُمرا هستند.(7) و اين نشان مى دهد كه حكومت به عدل در آيه فوق تنها به معنى داورى و قضاوت نيست، بلكه هر گونه حاكميت عادلانه را شامل مى شود.
4ـ اصولا تمام آيات و رواياتى كه هدف بعثت انبياء را به عنوان تعليم و تربيت و تزكيه نفوس و اقامه قسط در ميان مردم و رفع اغلال و شكستن زنجيرهاى اسارت ذكر مى كند، در واقع اهداف تشكيل حكومت هاى الهى را نيز بيان مى كند; زيرا حكومت هاى الهى مقدمه و ابزارى براى تأمين اهداف بعثت انبياء هستند، و به اين ترتيب اهداف حكومت هاى الهى را مى توان در امور زير خلاصه كرد:
1ـ تعليم و تربيت و رشد جامعه در ابعاد علمى و اخلاقى.
2ـ تأمين آزادى هاى انسانى، و نفى هر گونه اسارت و استعمار بشر به وسيله بشر، خواه در جنبه هاى فكرى يا سياسى و نظامى و اقتصادى باشد.
3ـ اقامه عدل و داد و تأمين عدالت اجتماعى در تمام سطوح جامعه.
4ـ فراهم ساختن امنيت اجتماعى به عنوان مقدمه اى براى وصول به اهداف ديگر.
5ـ فراهم كردن مقدمات بندگى خدا و سير الى الله و تكامل انسانى و رسيدن به مقام قرب الهى كه به اصطلاح «غايَةُ الْغاياتِ وَ مُنْتَهى الرَّغَباتِ» است.
اين بحث را با سخنى از اميرمؤمنان على(عليه السلام) كه در آغاز فرمان مالك اشتر آمده و «اهداف حكومت اسلامى» در آن به روشنى ترسيم شده است پايان مى دهيم; آنجا كه فرمود:
«هذا ما اَمَرَ بِهِ عَبْدُاللهِ عَلىّ اَميرُالْمُؤمِنينَ، مالِكَ بْنَ الْحارِثِ الأشْتَرَ فى عَهْدِهِ اِلَيْهِ حينَ وَلّاهُ مِصْرَ، جِبايَةَ خَراجِها، وَ جِهادَ عَدُوِّها، وَ اسْتِصْلاحَ اَهْلِها، وَ عِمارَةَ بِلادِها»: «اين دستورى است كه بنده خدا على(عليه السلام) به مالك بن حارث اشتر در فرمانش به او صادر كرده است، زمانى كه وى را زمامدار و والى كشور مصر قرار داد تا ماليات هاى آن سرزمين را جمع آورى كند، و با دشمنان آن كشور بجنگد، به اصلاح اهلش همّت گمارد، و به عمران و آبادى شهرهاى آن بپردازد». (8)
بدين ترتيب عمران و آبادى بلاد، و اصلاح حال مردم، جهاد با دشمنان و تقويت بيت المال به عنوان پشتوانه اى براى انجام اين امور، به عنوان اهداف اين حكومت شمرده شده است. ولى چنانكه اشاره شد اينها اهدافى است كه در مرحله اول قرار دارد. امّا اهداف نهايى و اصلى همان تعليم و تربيت و تهذيب نفوس و سير الى الله است.



پی نوشتها :

1. سوره يوسف، آيات 21 و 56.
2. سوره كهف (18) آيه 84.
3. تفسير الميزان، جلد 14، صفحه 386.
4. سوره حجّ، آيه 41.
5. تفسير قرطبى، جلد 7، صفحه 4465، ذيل تفسير آيه 41 سوره حجّ.
6. نورالثقلين، جلد 1، صفحه 495 و 496، تفسير عيّاشى، جلد 1، صفحه 249 ـ بحار الانوار، جلد 23، صفحه 274 به بعد.
7. تفسير برهان، جلد 1، صفحه 380، انه خطاب بها الحكام.
8. نهج البلاغه، نامه 53.



 
عکس روز
 

 
 
نوا
 

Salavate emam reza

 
 
ورود اعضاء
   
 
اخبار قرآني
 
 
  موسسه فرهنگی قرآن وعترت ثامن‌الائمه علیه السلام در نوزدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن و عترت اصفهان
  حضور پسران ودختران نسیم رحمت در جشن انقلاب و راهپیمایی ۲۲ بهمن ماه سال 1402
  مراسم آیین نمادین زنگ انقلاب به مناسبت دهه فجر
  جشن عبادت دانش آموزان سوم دبستان دخترانه نسیم رحمت
  حضور خادمان امام رضا در دبستان و پیش دبستانی پسرانه نسیم رحمت
  جشن پایان سال تحصیلی نوآموزان پیش دبستانی های موسسه فرهنگی آموزشی نسیم رحمت رضوی
  برگزاری همایش اساتید، مربیان و معلمین موسسه فرهنگی قرآن و عترت ثامن الائمه علیهم السلام و نسیم رحمت رضوی
  برگزاری محفل انس با قرآن کریم در شهر افوس با همکاری مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت ثامن الائمه علیه السلام
  به وقت کلاس رباتیک
  مراسم تجلیل از رتبه اول مسابقات بین المللی کشور کرواسی و رتبه اول مسابقات تلویزیونی کشوری اسراء
 
 
 
میهمانان دانشجویان خردسالان   فارسی العربیة English
كليه حقوق اين سايت مربوط به مؤسسه ثامن الائمه(ع) ميباشد