:جستجو
مراکز قرآنی
منتخبين مراكز قرآني
تفسیر نور
تواشیح
پرتال ثامن الائمه
زمان
 

جمعه 28 مهر 1402

 
 
خلاصه آمار سايت
 
 
 
 
.امام علي (عليه السلام) مي فرمايند : سخن در بند توست تا آن را نگفته باشي و چون گفتي ، تو در بند آني .
 
 
 
تفسیر موضوعی قرآن کریم

برگرفته شده از کتاب پیام قرآن نوشته آیت الله العظمی مکارم شیرازی

یونس(علیه السلام)

در مورد این پیامبر بزرگ نیز آیه اى در قرآن مجید است که نشان مى دهد او در پیشگاه خدا اعتراف به ظلم کرد و تقاضاى آمرزش نمود و خداوند بعد از یک آزمون طولانى دعاى او را مستجاب کرد، و او را رهایى بخشید، مى فرماید: (وَذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغَاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ فَنَادَى فِی الظُّلُمَاتِ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنتُ مِنْ الظَّالِمِینَ): «و ذالنون (یونس) را (به یاد آور) در آن هنگام که خشمگین (از میان قوم خود) رفت و چنین مى پنداشت که ما بر او تنگ نخواهیم گرفت (امّا موقعى که در کام نهنگ فرو رفت،) در آن ظلمتها (ى متراکم) صدا زد: "(خداوندا!) جز تو معبودى نیست، منزهى تو! من از ستمکاران بودم».(1)(فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَ نَجَّیْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَذلِکَ نُنْجِى الْمُؤمِنِینَ): «ما دعاى او را به اجابت رساندیم و از آن اندوه نجاتش بخشیدیم و این گونه مؤمنان را نجات مى دهیم».(2)
در این جا این سؤال عنوان مى شود که آیه فوق که حاکى از قرار گرفتن یونس(علیه السلام)در صف ظالمان است چگونه با مقام عصمت او مى سازد؟ او به چه کسى ظلم کرده بوده و این ظلم چه بوده است؟ بعلاوه او بر چه کسى غضب کرد؟ و چرا گمان نمود که خدا بر او تنگ نخواهد گرفت؟ آیا مجموع این جهات سه گانه نمى تواند به منزله علامت استفهامى در مسأله عصمت او باشد؟
همین معنا به شکل سربسته اى در آیه 48 تا 50 سوره قلم نیز آمده است ، که مى فرماید: (فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ وَلاَ تَکُنْ کَصَاحِبِ الْحُوتِ إِذْ نَادَى وَهُوَ مَکْظُومٌ ـ لَوْلاَ أَنْ تَدَارَکَهُ نِعْمَةٌ مِنْ رَبِّهِ لِنُبِذَ بِالْعَرَاءِ وَهُوَ مَذْمُومٌ ـ فَاجْتَبَاهُ رَبُّهُ فَجَعَلَهُ مِنَ الصَّالِحِینَ): «پس در ابلاغ حکم پروردگارت شکیبا باش و مانند صاحب ماهى (یونس مَباش )که در ابلاغ حکم خدا شتاب کرد و گرفتار کیفر ترک اولى شد) در آن زمان که با نهایت اندوه خدا را خواند ـ و اگر رحمت پروردگارش به یاریش نیامده بود، (از شکم ماهى) بیرون افکنده مى شد در حالى که نکوهیده بود ـ ولى پروردگارش او را برگزید و از صالحان قرار داد».
از این تعبیر نیز استفاده مى شود که یونس (علیه السلام)در کار خود عجله کرده بود، و اگر لطف خدا به یارى او نمى شتافت کار او مشکل مى شد.
همین معنا در سوره صافّات نیزتکرار شده، بعد از آن که قرآن به فرار او از قومش اشاره مى کند و داستان سوار شدن بر کشتى و قرعه زدن و انداختن او در دهان ماهى عظیم را یادآور مى شود، مى فرماید: (فَلَوْلاَ انَّهُ کَانَ مِنَ الْمُسَبِّحِینَ - لَلَبِثَ فِى بَطْنِهِ اِلى یَوْمِ یُبْعَثُونَ): «واگر او از تسبیح کنندگان نبود- تا روز قیامت در شکم آن (ماهى)مى ماند!».(3)
مگر او چه کار خلافى کرده بود که مى بایست در شکم ماهى زندانى شود؟ و اگر تسبیح خدارا نمى گفت و به درگاه او نیایش نمى کرد در شکم ماهى زندانى مى شد؟(4)كوتاه سخن اينكه ماجراي يونس که با سه عبارت مختلف در سه سوره قرآن (انبیاء، قلم، و صافّات) آمده است سؤالاتى را در زمینه مقام عصمت این پیامبر بزرگ برمى انگیزد که پاسخ منطقى مى طلبد.

پاسخ

درست است که تعبیرات مختلف آیات فوق نشان مى دهد که خلافى از حضرت یونس(علیه السلام) سرزده بود، تعبیربه «ظالم»و «ملیم» -خواه به معناى ملامت کننده خویشتن باشد یا انجام دهنده کارى که موجب ملامت دیگران است، زیرا واژه «ملیم» به هر دو معنا تفسیر شده- و همچنین این تعبیر که «اگر یونس از تسبیح کنندگان نبود تا قیامت در شکم ماهى مى ماند» و تعبیر به «ما دعاى او را به اجابت رساندیم و از اندوه نجاتش بخشیدیم» و تعبیر (لاَ تَکُنْ کَصَاحِبِ الْحُوتِ) که به پیغمبر اسلام(صلى الله علیه وآله)دستور مى دهد مانند یونس نباش. و همچنین تعبیر (لَوْلاَ اَنْ تَدارَکَهُ نِعْمَةٌ مِّنْ رَبِّهِ لِنُبِذَ بِالْعَراءِ وَ هُوَ مَذْمُومٌ): «و اگر رحمت پروردگارش به یاریش نیامده بود، (از شکم ماهى) بیرون افکنده مى شد در حالى که نکوهیده بود»، همه این تعبیرات نشان مى دهد که چیزى در این جا واقع شده بود که نمى بایست واقع شود! امّا قرائن نشان مى دهد که این کار خلاف، فقط یک ترک اولى بوده است، چرا که در همین آیات خداوند یونس(علیه السلام) را به عنوان یک پیغمبر مرسل و مورد عنایت خاص الهى ذکر کرده است، و در آیه 86 سوره انعام از او به عنوان یکى از پیامبران بزرگى که خدا او را بر جهانیان برترى بخشیده یاد مى کند، همچنین در آیه 163 سوره نساء او را در عداد پیامبران عظیم الشأنى همچون ابراهیم و نوح و اسماعیل و عیسى(علیه السلام) ذکر کرده است.
در این که این ترک اولى چه بوده؟ احتمالات مختلفى وجود دارد که هریک و یا مجموع آنها مى تواند دلیل این ترک اولى باشد. از جمله این که او در ترک قوم خود عجله کرددرحالى که سزاوار بود بیش از آن مقاومت مى نمود و یا در نفرین بر آنها شتاب نمى کرد، و یا این که بهتر بود به هنگام خارج شدن از میان قومش منتظر اذن پروردگار مى ماند، هرچند ظاهراً از هدایت آنها مأیوس شده بود.
روشن است که هیچ یک از این امور گناه نیست، بلکه بهتر بود که انجام نشود، بنابراین سزاوار سرزنش و ملامت بود و تعبیر به ظلم و یا مبتلا شده به آن مجازات الهى از باب «حَسَنَاتُ الاَْبْرارِ سَیِّئَاتُ الْمُقَرَّبِینَ» است که شرح مبسوط آن به هنگام بحث در ترک اولاى حضرت آدم(علیه السلام) بیان شد.
این احتمال نیز وجود دارد که او تصوّر کرد خداوند بر او تنگ نخواهد گرفت (فَظَنَّ اَنْ لَّنْ نَّقْدِرَ عَلَیْهِ) همین تصوّر نیز ترک اولى بود، چرا که آنها که در سطح بالایى از ایمان قرار دارند باید همیشه در میان حالت خوف و رجاء باشند، نه این که خود را ایمن از مجازات الهى بدانند و نه از لطفش مأیوس گردند.
اما تعبیر به «مغاضباً» روشن است که به معناى خشمگین بودن بر اعمال آن قوم گنهکار است، نه خشمگین بودن نسبت به پروردگار! که بعضى از ناآگاهان ذکر کرده اند، زیرا چنین چیزى نه تنها با مقام انبیاء سازگار نیست که با حدّاقل ایمان هم نمى سازد، و اگر در روایت یا کلمات بعضى از بزرگان اهل تفسیر «مُغاضبا لربه» آمده است معنایش «مُغاضِباً لاَِجْلِ رَبّهِ» مى باشد، یعنى او به خاطر خدا از اعمال قوم خشمگین بود.
از این جا روشن مى شود که چرا او در آن زندان تاریک که ظلمتهایش یکى بعد از دیگرى قرار گرفته بود ـ ظلمت شکم ماهى، ظلمت دریا و ظلمت شب ها ـ فرو رفت؟ و چرا در مقام عذر خواهى برآمد و با آن تعبیرات بسیار حساب شده (لاَ اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ سُبْحَانَکَ اِنِّى کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ) از خداوند تقاضاى بخشش نمود.
قابل توجّه این که در بعضى از روایات آمده که امام على بن موسى الرضا(علیه السلام)فرمود: «یونس هنگامى که در آن خلوتگاه شکم ماهى قرار گرفت و توجّه خود را یکپارچه به عبادت معطوف داشت، و از غیر خداوند به کلّى روى برتافت، خود را از ظالمان شمرد که چرا چنین عبادتى را قبلا در پیشگاه خدا انجام نمى داد و گفت:"اِنّى کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ بِتَرْکى مِثْلَ هذِهِ الْعِبَادَةِ الَّتِى فَرَغْتَنى لَهَا فى بَطْنِ الْحُوتِ"».(5)
البتّه در مورد تفسیر آیات مربوط به یونس(علیه السلام) و این که کدام ماهى بوده که توانسته او را در خود جاى دهد؟ و چگونه ممکن است انسانى در مدت طولانى بدون آب و غذا و هوا زنده بماند؟ و چگونه ممکن است آن خوراک آماده در معده بزرگ حیوانى هضم و جذب نشود؟ و سؤالات دیگر ى از این قبیل وجود دارد که شرح آن از موضوع بحث عصمت خارج است، و کسانى که پاسخ این سوالات را بخواهند مى توانند به تفسیر نمونه جلد 13 و 19 و 24 ذیل آیاتى که درباره حضرت یونس(علیه السلام)است مراجعه کنند.



پی نوشتها:

1. سوره انبیاءآیه ،87و 88
2. سوره انبیاء،آیه 88
3. سوره صافات ،آیه 143و144
4. سوره صافات ،آیه 142
5. نورالثقلین، جلد 3، صفحه 450، حدیث 137.


 
عکس روز
 

 
 
نوا
 

Salavate emam reza

 
 
ورود اعضاء
   
 
اخبار قرآني
 
 
  موسسه فرهنگی قرآن وعترت ثامن‌الائمه علیه السلام در نوزدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن و عترت اصفهان
  حضور پسران ودختران نسیم رحمت در جشن انقلاب و راهپیمایی ۲۲ بهمن ماه سال 1402
  مراسم آیین نمادین زنگ انقلاب به مناسبت دهه فجر
  جشن عبادت دانش آموزان سوم دبستان دخترانه نسیم رحمت
  حضور خادمان امام رضا در دبستان و پیش دبستانی پسرانه نسیم رحمت
  جشن پایان سال تحصیلی نوآموزان پیش دبستانی های موسسه فرهنگی آموزشی نسیم رحمت رضوی
  برگزاری همایش اساتید، مربیان و معلمین موسسه فرهنگی قرآن و عترت ثامن الائمه علیهم السلام و نسیم رحمت رضوی
  برگزاری محفل انس با قرآن کریم در شهر افوس با همکاری مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت ثامن الائمه علیه السلام
  به وقت کلاس رباتیک
  مراسم تجلیل از رتبه اول مسابقات بین المللی کشور کرواسی و رتبه اول مسابقات تلویزیونی کشوری اسراء
 
 
 
میهمانان دانشجویان خردسالان   فارسی العربیة English
كليه حقوق اين سايت مربوط به مؤسسه ثامن الائمه(ع) ميباشد