:جستجو
مراکز قرآنی
منتخبين مراكز قرآني
تفسیر نور
تواشیح
پرتال ثامن الائمه
زمان
 

جمعه 28 مهر 1402

 
 
خلاصه آمار سايت
 
 
 
 
.امام علي (عليه السلام) مي فرمايند : كسي كه زياد سخن مي گويد زياد هم اشتباه دارد .
 
 
 
   
تفسیر موضوعی قرآن کریم

برگرفته شده از کتاب پیام قرآن نوشته آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قدرت مطلقه خداوند

مقدمه :

 راه دیگر براى اثبات امکان بازگشت به زندگى مجدّد در قیامت، توجّه به قدرت بى پایان خدا است.

زیرا بحث درباره معاد، بعد از قبول اصل توحید و قبول صفات ثبوتیه و سلبیه خداوند است و مى دانیم یکى از صفات ثبوتیه او قدرت مطلقه و توانایى بر هرچیز است و بهترین راه براى اثبات قدرت او بر هر کار، علاوه بر این که واجب الوجود داراى هستى نامحدود و طبعاً قدرت نامحدود است، ملاحظه عظمت جهان آفرینش است.

وسعت آسمان ها و منظومه ها و کهکشان ها، کثرت و عظمت کواکب ثوابت و سیّارات، تنوّع گوناگون موجودات زنده اعم از گیاهان و حیوانات، ریزه کارى هاى عجیب ساختمان سلول هاى زنده و دانه هاى اتم. همه اینها نشانه قدرت بى پایان او است و با قبول چنین اصلى جایى براى این ایراد باقى نمى ماند که چه کسى مى تواند استخوان پوسیده را زنده کند و چگونه ممکن است خاک هاى پراکنده جمع شوند و لباس حیات در تن بپوشند؟!

این عصاره مطالبى است که در این بخش به سراغ آن مى رویم و در آیات  متعدّدى از قرآن مجید به آن اشاره شده، لذا قبل از توضیح بیشتر به این آیات گوش جان فرا مى دهیم:

1. ( لَخَلْقُ السَّمَوَاتِ وَالاََْرْضِ أَکْبَرُ مِنْ خَلْقِ النَّاسِ وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لاَ یَعْلَمُونَ)(1)

2. ( أَوَلَمْ یَرَوْا أَنَّ اللهَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَوَاتِ وَالاََْرْضَ قَادِرٌ عَلَى أَنْ یَخْلُقَ مِثْلَهُمْ وَجَعَلَ لَهُمْ أَجَلاً لاَّ رَیْبَ فِیهِ فَأَبَى الظَّالِمُونَ إِلاَّ کُفُوراً)(2)

3. ( أَوَلَمْ یَرَوْا أَنَّ اللهَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَوَاتِ وَالاََْرْضَ وَلَمْ یَعْىَ بِخَلْقِهِنَّ بِقَادِرٍ عَلَى أَنْ یُحْیِىَ الْمَوْتَى بَلَى إِنَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ)(3)

4. ( أَوَلَیْسَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَوَاتِ وَالاََْرْضَ بِقَادِرٍ عَلَى أَنْ یَخْلُقَ مِثْلَهُمْ بَلَى وَهُوَ الْخَلاَّقُ الْعَلِیمُ)(4)

5. ( قُلْ سِیرُوا فِی الاََْرْضِ فَانْظُرُوا کَیْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللهُ یُنشِىءُ النَّشْأَةَ الاخِرَةَ إِنَّ اللهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ)(5)

ترجمه:

1. «آفرینش آسمانها و زمین از آفرینش انسانها عظیم تر است، ولى بیشتر مردم نمى دانند.»

2. «آیا نمى دانند خدایى که آسمانها و زمین را آفریده، قادر است مثل آنان را بیافریند (و به زندگى جدید بازشان گرداند)؟! و براى آنان سرآمدى قطعى ـ که شکى در آن نیست ـ قرار داده  امّا ستمکاران، جز کفر و انکار را ابا داشتند.»

3. «آیا آنها نمى دانند خداوندى که آسمانها و زمین را آفریده و از آفرینش آنها ناتوان نشده است، مى تواند مردگان را زنده کند؟! آرى (مى تواند) زیرا او بر هر چیز توانا است.»

4. «آیا کسى که آسمانها و زمین را آفریده، قادر نیست همانند آنان را بیافریند؟! آرى (مى تواند) و او آفریدگار آگاه است.»

5. «بگو: 'در زمین بگردید و بنگرید خداوند چگونه آفرینش را آغاز کرده است؟ سپس خداوند (به همین گونه) جهان آخرت را ایجاد مى کند، به یقین خدا بر هر چیزى توانا است'.»

تفسیر و جمع بندى

همه چیز براى او آسان است

 در نخستین آیه خداوند مسأله احیاى مردگان را با آفرینش مجموعه آسمان ها و زمین مقایسه کرده مى فرماید: «آفرینش آسمانها و زمین از آفرینش انسانها عظیم تر است، ولى بیشتر مردم نمى دانند»: ( لَخَلْقُ السَّمواتِ وَ الاََْرْضِ اَکْبَرُ مِنْ خَلْقِ النّاسِ وَلکِنَّ اَکْثَرَ النّاسِ لا یَعْلَمُونَ) .

فخررازى در تفسیر این آیه مى گوید: این یک استدلال واضح است براى بیان این حقیقت که خداوند قادر بر اعاده حیات انسان است و نشان مى دهد که  منکران معاد بدون هیچ گونه دلیل و برهان، بلکه تنها به خاطر حسد و جهل و کفر و تعصّب راه جدال و انکار مى پوییدند.(6)

مفسّران دیگر مانند طبرسى در مجمع البیان و قرطبى و روح البیان نیز تصریح کرده اند که این آیه ناظر به منکران رستاخیز است و مى گوید: کسى که قادر بر انجام امور مهمترى مانند آفرینش آسمان هاى با عظمت و زمین (با آن همه مخلوقات شگرف و شگفت انگیز) مى باشد چگونه قادر به اعاده حیات مردگان نیست.(7)

جمله: ( وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لاَ یَعْلَمُونَ): همان گونه که جمعى از مفسّران گفته اند نه به این معنا است که واقعاً برترى آفرینش آسمان ها را با آن عظمت و نظم و حساب بر آفرینش مجدّد انسان نمى دانند،  بلکه به خاطر آن است چون از این امر مهم غفلت مى کنند و در آن نمى اندیشند و به خاطر تعصّب و پیروى از هواى نفس، از آن نتیجه گیرى لازم را در امر معاد نمى کنند لذا آنها را به منزله جاهلان بى خبر معرفى کرده است.(8)

جالب این که در آن عصر و زمان هنوز عظمت آسمان ها به خوبى شناخته نشده بود و کمتر کسى از اسرار عظیمى که امروز در پرتو علم و دانش شناخته شده است آگاهى داشت، تنها صورت ظاهرى آن را مى دیدند ولى قرآن که از علم بى پایان خدا جوشیده است پرده از روى این اسرار برداشت.

ضمناً باید توجّه داشت که لام در «لخلق» ظاهراً لام ابتداء و براى تأکید آمده  است.

دوّمین آیه بلافاصله بعد از نقل کلام منکران معاد که آفرینش مجدّد انسان را بعد از پوسیده شدن استخوان ها و خاک شدن نفى مى کردند، مى فرماید: ««آیا نمى دانند خدایى که آسمانها و زمین را آفریده، قادر است مثل آنان را بیافریند (و به زندگى جدید بازشان گرداند)؟!»: ( أَوَلَمْ یَرَوْا أَنَّ اللهَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَوَاتِ وَالاََْرْضَ قَادِرٌ عَلَى أَنْ یَخْلُقَ مِثْلَهُمْ ) .

تعبیر به «مثل» ممکن است اشاره به آفرینش مجدّد انسان ها باشد، چرا که خلقت آنها همانند سابق است و نیز ممکن است اشاره به این باشد که خداوند قادر است انسان هاى دیگرى همانند این انسان ها از نو ایجاد کند، وقتى بر چنین چیزى قادر است تجدید حیات انسان هاى موجود از آن سهل تر مى باشد.

این احتمال نیز داده شده که بدن ها هرچه باشند عین بدن سابق نیستند، چرا که مواد پیشین با کیفیّت هاى تازه اى باز مى گردد، به همین جهت تعبیر به «مثل» شده، ولى روح انسان همان روح است و بعد از تعلّق به جسم، وحدت شخصیّت از هر نظر حاصل است. بنابراین انسان ها به هنگام بازگشت هم مثل گذشته و هم از یک نظر عین آن هستند(دقّت کنید).

سپس در ذیل آیه به جواب سؤال دیگر منکران مى پردازد که آنها مى گفتند: اگر قیامت حق است پس چرا نمى آید؟ قرآن مى فرماید: «و براى آنان سرآمدى قطعى ـ که شکى در آن نیست ـ قرار داده»: ( وَجَعَلَ لَهُمْ أَجَلاً لاَّ رَیْبَ فِیهِ) .

به تعبیر دیگر او به قدرت کامله اش دقیقاً وقت آن را نیز تعیین کرده که بدون کوچک ترین تخلّفى درست در آن زمان رخ مى دهد.

«امّا ستمکاران، جز کفر و انکار را ابا داشتند»: ( فَأَبَى الظَّالِمُونَ إِلاَّ کُفُوراً) .

همین معنا در سوّمین آیه با تعبیر دیگرى بیان شده مى فرماید: «آیا آنها نمى دانند خداوندى که آسمانها و زمین را آفریده و از آفرینش آنها ناتوان نشده است، مى تواند مردگان را زنده کند؟! آرى (مى تواند) زیرا او بر هر چیز توانا است.»: ( أَوَلَمْ یَرَوْا أَنَّ اللهَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَوَاتِ وَالاََْرْضَ وَلَمْ یَعْىَ بِخَلْقِهِنَّ بِقَادِرٍ عَلَى أَنْ یُحْیِىَ الْمَوْتَى بَلَى إِنَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ ) .

جمله «اَوَلَمْ یَرَوْا» (آیا ندیدند) به معناى مشاهده با چشم عقل است و لذا مفسّران آن را به معناي «اَوَلَمْ یَعْلَمُوا» (آیا ندانستند) تفسیر مى کنند، بعضى نیز آن را به معناى علم و آگاهى توأم با بصیرت و دقّت معنا کرده اند.

«لَمْ یَعْىَ» از مادّه «عَىّ» به معناى عجز و ناتوانى است که به واسطه راه رفتن بسیار به انسان دست مى دهد و نیز به معناى هرگونه عجز و ناتوانى که به خاطر عهده دار شدن کار یا سخن گفتن به کسى دست مى دهد گفته مى شود و تعبیر «داء عیّاء» به معناى درد بى درمان نیز از همین جهت است که چنان دردى به راستى خسته کننده است.

بعضى نیز آن را به معناى جهل تفسیر کرده اند ولى این معنا در این آیه مناسب نیست.

بدیهى است خستگى و ناتوانى در موردى تصوّر مى شود که قدرت شخص محدود باشد، ولى در مورد خداوند که قدرتش نامحدود است خستگى و عجز مفهومى ندارد.

به هر حال این تعبیر ممکن است اشاره به خرافه یهود باشد که مى گفتند: خداوند بعد از آفرینش آسمان ها و زمین خسته شد! و روز شنبه را روز استراحت قرار داد! و از آن به بعد این معنا به عنوان یک سنّت باقى ماند.

بطلان این سخن به قدرى روشن است که نیاز به بحث ندارد.

در چهارمین آیه ضمن پاسخ هاى متعدّدى که در برابر منکران معاد و کسى که خدمت پیامبر(صلى الله علیه وآله) آمده بود و استخوان پوسیده در دست داشت و مى گفت: ( مَنْ یُحْىِ الْعِظَامَ وَهِیَ رَمِیمٌ):(9) «چه کسى این استخوانها را زنده مى کند در حالى که پوسیده است؟!» مى فرماید: «آیا کسى که آسمان ها و زمین را (با آن وسعت و عظمت و شگفتى ها) آفرید، قادر نیست همانند این انسان ها را بیافریند»: ( أَوَلَیْسَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَوَاتِ وَالاََْرْضَ بِقَادِرٍ عَلَى أَنْ یَخْلُقَ مِثْلَهُمْ): «آرى (مى تواند) و او آفریدگار آگاه است»: ( بَلَى وَهُوَ الْخَلاَّقُ الْعَلِیمُ) .

بدیهى است هنگامى که سخن از آسمان ها گفته مى شود تمام کرات و ستارگان و کهکشان ها را در بر مى گیرد و مى دانیم آخرین اکتشافات دانشمندان نشان مى دهد که منظومه شمسى ما جزء کهکشان معروف راه شیرى است و  مى گویند: این کهکشان بالغ بر یکصد میلیارد ستاره دارد که خورشید ما یکى از ستارگان متوسط آن است! و نیز مى گویند تلسکوپ هاى عظیم توانسته است در حدود یک میلیارد کهکشان را کشف کند!

هرگاه این ارقام را در یکدیگر ضرب کنیم آن گاه مى توانیم به عدد سرسام آور کرات آسمانى اجمالا پى ببریم، تازه اینها در حدود معلومات انسان امروز است و شاید فردا و فرداها عوالمى کشف شود که آنچه امروز از جهان مى دانیم در مقابل آن کوچک و ناچیز باشد و هنگامى که زمین گفته مى شود تمام اسرار و شگفتى هاى آن را نیز در بر مى گیرد.

آیا کسى که این جهان عظیم و عجیب و منظم را آفرید، از بازگرداندن انسان به آفرینش مجدّد ناتوان است؟!

تعبیر به «خَلاّق» (بسیار خلق کننده) ممکن است اشاره به این باشد که خداوند پیوسته در کار خلقت است و همه روز موجودات تازه اى را مى آفریند و موجوداتى را از بین مى برد و به این ترتیب روز احیاى جدید و معاد تازه اى است و لذا واژه «خلّاق» که صیغه مبالغه است بر او اطلاق شده.

«علیم» نیز مى تواند اشاره به این نکته باشد که اگر انسان ها مى میرند و خاک مى شوند و ذرّات آنها همه جا پراکنده مى گردد جمع آورى آن براى خداوندى که عالم و آگاه است مشکل نیست. همان گونه که نگهدارى حساب اعمال آنها در طول تمام عمر مطلب پیچیده اى نخواهد بود (باید توجّه داشت که «علیم» در این جا صفت مشبّهه است و با توجّه به این که در کنار «خلّاق» که صیغه مبالغه است قرار گرفته براى تأکید است.)

در پنجمین و آخرین آیه مورد بحث، منکران معاد را به یک طریق حسّى و تجربى دعوت مى کند و به پیامبر(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: «بگو: 'در زمین بگردید و بنگرید خداوند چگونه آفرینش را آغاز کرده است؟ سپس خداوند (به همین گونه) جهان آخرت را ایجاد مى کند. به یقین خدا بر هر چیزى توانا است.»: ( قُلْ سِیرُوا فِی الاََْرْضِ فَانْظُرُوا کَیْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللهُ یُنشِىءُ النَّشْأَةَ الاْخِرَةَ إِنَّ اللهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ) .

سیر در ارض و گردش در روى زمین از این نظر به انسان آگاهى بر آغاز آفرینش مى دهد که آثار موجودات زنده از نخستین روزهایى که حیات در کره زمین پیدا شده و به صورت هاى مختلف در لابه لاى قشرهاى زمین باقى مانده، و امروز دانشمندان از مطالعه آنها بسیارى از اسرار آفرینش موجودات زنده را در مى یابند.

همچنین ممکن است منظور پى بردن به اسرار آغاز خلقت کره زمین و موجودات بى جان آن باشد که از مطالعه طبقات مختلف زمین و عناصر گوناگون و انواع ترکیب ها آشکار مى گردد.

نیز ممکن است اشاره به آفرینش هاى مکرّرى باشد که همه روز در این کره خاکى صورت مى گیرد، افراد زیادى از موجودات زنده پا به عرصه وجود مى گذارند و افراد زیادى مى میرند.

خداوندى که قادر بر این همه خلقت و تطّورات حیات است، چگونه از  احیاى مردگان عاجز خواهد بود؟ و به این ترتیب از قدرت مطلقه حق براى اثبات امکان حیات مجدّد انسان بهره گیرى شده است.

ولى این احتمال نیز وجود دارد که آیه فوق اشاره به خلقت نخستین انسان و قیاس عقلى خلقت مجدّد بر خلقت اول باشد که در این صورت این آیه در سلک گروه اول از آیاتى که در سابق اشاره کردیم قرار خواهد گرفت. ولى به هر حال شاهدى بر اصل مدّعا است.

از آنچه در تفسیر آیه گفتیم پاسخ این سؤال به خوبى روشن مى شود که چگونه قرآن به انسان ها دستور مى دهد که در زمین گردش کنند و چگونگى آغاز آفرینش را ببینند، در حالى که آغاز آفرینش به میلیون ها یا میلیاردها سال قبل از این برمى گردد و امروز قابل مشاهده نیست؟

در پاسخ این سؤال سه بیان در شرح بالا داشتیم. (دقّت کنید)

قابل توجّه این که در این جا از معاد تعبیر به «نشأة آخرة» شده است و «نشأه» چنانکه راغب در مفردات مى گوید به معناى ایجاد و تربیت چیزى است و این نشان مى دهد که در قیامت هم آفرینش تازه اى است و هم تربیت و نمو جدیدى.

نتیجه بحث

این بخش از آیات به منکران امکان معاد این حقیقت را گوشزد مى کند که آیا شما قدرت مطلقه خداوند را پذیرفته اید یا نه؟ اگر نپذیرفته اید نگاهى به جهان آفرینش بیفکنید آسمان ها و ستارگان ثوابت و سیاره ها، کهکشان ها، منظومه ها، و نگاهى به زمین بیفکنید با آن همه شگفتى ها و عجایب و با آن همه نظم و قانون که بر سرتاسر آنها حکمفرما است.

آیا ممکن است این همه نشانه هاى قدرت را مشاهده کنید و باز هم در قدرت مطلقه حق تردید داشته باشید؟! و اگر ایمان به قدرت مطلقه او دارید چگونه در مسأله معاد و احیاى مردگان شک و تردید به خود راه مى دهید و آن را عجیب و شگفت انگیز و غیر قابل قبول مى پندارید؟!

 


پی نوشتها :

1. سوره غافر، آیه 57.
2. سوره اسراء، آیه 99.
3. سوره احقاف، آیه 33.
4. سوره یس، آیه 81.
5. سوره عنکبوت، آیه 20 ـ در آیات دیگرى نیز اشاره به همین معنا دیده مى شود. مانند آیه 9، سوره شورى و آیه 2 سوره حدید.
6. تفسیر فخررازى، جلد 27، صفحه 79.
7. تفسیر طبرسى، جلد 8، صفحه 529 و قرطبى جلد 8، صفحه 5769 و روح البیان، جلد 8، صفحه 199.
8. مجمع البیان، کشّاف، روح المعانى ذیل آیه مورد بحث.
9. سوره یس، آیه 78.



 
عکس روز
 

 
 
نوا
 

Salavate emam reza

 
 
ورود اعضاء
   
 
اخبار قرآني
 
 
  موسسه فرهنگی قرآن وعترت ثامن‌الائمه علیه السلام در نوزدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن و عترت اصفهان
  حضور پسران ودختران نسیم رحمت در جشن انقلاب و راهپیمایی ۲۲ بهمن ماه سال 1402
  مراسم آیین نمادین زنگ انقلاب به مناسبت دهه فجر
  جشن عبادت دانش آموزان سوم دبستان دخترانه نسیم رحمت
  حضور خادمان امام رضا در دبستان و پیش دبستانی پسرانه نسیم رحمت
  جشن پایان سال تحصیلی نوآموزان پیش دبستانی های موسسه فرهنگی آموزشی نسیم رحمت رضوی
  برگزاری همایش اساتید، مربیان و معلمین موسسه فرهنگی قرآن و عترت ثامن الائمه علیهم السلام و نسیم رحمت رضوی
  برگزاری محفل انس با قرآن کریم در شهر افوس با همکاری مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت ثامن الائمه علیه السلام
  به وقت کلاس رباتیک
  مراسم تجلیل از رتبه اول مسابقات بین المللی کشور کرواسی و رتبه اول مسابقات تلویزیونی کشوری اسراء
 
 
 
میهمانان دانشجویان خردسالان   فارسی العربیة English
كليه حقوق اين سايت مربوط به مؤسسه ثامن الائمه(ع) ميباشد