:جستجو
مراکز قرآنی
منتخبين مراكز قرآني
تفسیر نور
تواشیح
پرتال ثامن الائمه
زمان
 

پنج شنبه 27 مهر 1402

 
 
خلاصه آمار سايت
 
 
 
 
.امام علي (عليه السلام) مي فرمايند : عاقل تواضع ميكند پس رشد ميكند ، جاهل بزرگي ميكند پست و كوچك ميشود .
 
 
 
 
تفسير موضوعي قرآن كريم

برگرفته شده از کتاب پیام قرآن نوشته آیت الله العظمی مکارم شیرازی

علوم دیگر پیامبران در قرآن مجید

از آیات مختلف قرآن مجید به خوبى استفاده مى شود که جمعى از انبیاى الهى، علاوه بر علومى که مربوط به هدایت و تربیت خلق و حفظ نظام جامعه انسانى و رسانیدن آنها به اهداف نهایى آفرینش بوده است، داراى علوم دیگرى نیز بوده اند که موارد زیر را مى توان بیان کرد.
1- تعلّم موسى از خضر
در سوره کهف سرگذشت حضرت موسى (علیه السلام)و تعلّم او از یک مرد الهى که قرآن نام او را ذکر نکرده، ولى طبق معروف حضرت خضر(علیه السلام) بوده است، با تعبیرات بسیار ظریف و حساب شده ضمن 23 آیه بیان شده است .(1)
این ماجرا به خوبى نشان مى دهد که موسى(علیه السلام) با نشانه اى که در دست داشت به دنبال آن معلّم الهى مى گشت تا از علومى که خدا به او تعلیم داده بود بهره ببرد، و لذا هنگامى که بعد از یک ماجراى مفصّل به او رسید گفت: (هَلْ اَتَّبِعُکَ عَلى اَنْ تُعَلِّمَنِ مِمّا عُلِّمْتَ رُشْداً): «آیا (اجازه مى دهى) از تو پیروى کنم تا از آنچه به تو تعلیم داده شده و مایه رشد و صلاح است به من بیاموزى!»(2)
او موافقت کرد و موسى(علیه السلام) به اتفّاق او حرکت نمود و در مجموع با سه حادثه ظاهراً زننده و ناپسند ـ به خاطر این که از باطن آن خبر نداشت ـ برخورد نمود. نخست سوراخ کردن یک کشتى که متعلّق به گروهى از طبقه کم درآمد بود و وسیله امرار معاش آنها محسوب مى شد، دوم کشتن یک جوان و سوم تجدید بناى دیوارى که در حال فرو ریختن بود بى آن که هیچ دلیلى براى آن ظاهراً وجود داشته باشد.
در هر بار فریاد اعتراض موسى(علیه السلام) برخاست، چرا که در این سه حادثه احکام مهمّى از شریعت ظاهراً به خطر افتاده و پایمال شده بود. در حادثه اول مصونیّت اموال مردم از سوى خضر(علیه السلام) نقض شد و در حادثه دوّم مصونیّت جان انسان ها و در حادثه سوّم عملى ظاهراً بدون دلیل از او سرزد، و آن ساختن دیوارى که در حال فرو ریختن بود بى آن که مزدى در برابر آن بگیرد و یا دلیلى بر لزوم آن وجود داشته باشد.
سرانجام خضر(علیه السلام)، اسرار نهانى این کارها را براى او فاش ساخت تا به فلسفه و حکمت آنها پى برد. معلوم شد که اگر کشتى را سوراخ نمى کرد، پادشاه غاصبى آن را به تصرّف خود در مى آورد و صاحبان کشتى بیچاره مى شدند، و اگر آن جوان مرتد کشته نمى شد بیم این مى رفت که پدر و مادر صالح خود را نیز گمراه سازد و در زیر آن دیوار نیز گنجى نهفته بود که به یتیمانى تعلّق داشت که پدر آنها مرد با ایمان و صالحى بوده است، خدا مى خواست از این طریق گنج آنها محفوظ بماند تا زمانى که یتیمان به حدّ رشد برسند آن را استخراج کرده مورد بهره بردارى قرار دهند. اگرچه موسى (علیه السلام)(که مأمور به ظاهر شریعت بود) نمى توانست بیش از این با خضر (علیه السلام) که مأموریت هاى دیگرى داشت بماند و طبق تعهدّى که سپرده بود جدا شد. ولى از این داستان نه تنها در این سه مورد، علم تفصیلى به اسرار پنهانى پیدا کرد بلکه به طور کلّى آگاه شد که بسیارى از حوادثى که ظاهرى زننده دارند در باطن اسباب خیر و سعادتند و ما به خاطر علم محدودمان آنها را ناخوشایند مى پنداریم، در حالى که اگر از حقیقت امر آگاه شویم به اهمّیّت آن پى خواهیم برد و خشنود خواهیم شد.
اینها علومى بودند که علاوه بر علم شریعت به موسى(علیه السلام) تعلیم شد و از آن بالاتر خود خضر (علیه السلام)که او هم از پیامبران بزرگ الهى بودو به طور گسترده از این علوم آگاهى داشت.(3)

2- آگاهى داوود از تهیه وسیله دفاعى

در دو سوره از قرآن مجید در مورد ابداع زره مناسب ـ که یک وسیله دفاعى مؤثّر براى جنگ هاى اعصار پیشین محسوب مى شد ـ از سوى داوود(علیه السلام) پیامبر بزرگ الهى بحث شده است.
در یک جا مى فرماید: (وَ عَلَّمْنَاهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَّکُمْ لِتُحْصِنَکُمْ مِّنْ بِأْسِکُمْ فَهَلْ اَنْتُمْ شَاکِرُونَ): «و ساختن زره را بخاطر شما به او آموختیم تا شما را در جنگهایتان (از آسیب) حفظ کند، آیا شما شکرگزار (این نعمتهاى خدا) هستید؟!»(4)
از این آیه به خوبى معلوم مى شود که ابداع و اختراع این وسیله دفاعى به تعلیم الهى، و در عصر داوود(علیه السلام) صورت گرفت، در حالى که مى دانیم ضرورتى ندارد که پیامبر الهى مبتکر و ابداع کننده چنین موضوعى باشد.
و در سوره سبأ آیات 10 و 11 مى فرماید: (وَ اَلَنَّا لَهُ الْحَدِیدَ ـ اَنِ اعْمَلْ سَابِغَاتٍ وَ قَدِّرْ فِى السَّرْدِ وَ اعْمَلُوا صَالِحاً اِنّى بِما تَعْمَلُونَ بَصیرٌ): «و آهن را براى او نرم کردیم ـ (و به او گفتیم:) زره هاى کامل و فراخ بساز، و حلقه ها را به اندازه و متناسب کن. و عمل صالح به جا آورید که من به آنچه انجام مى دهید بینا هستم».
شکى نیست که این دستور نشان مى دهد داوود(علیه السلام) به فرمان الهى دست به ساختن وسیله بى سابقه اى زد که علم و آگاهى آن را از سوى خدا یافته بود و خداوندمسأله نرم ساختن آهن را براى او ممکن ساخت. این مساله خواه جنبه اعجاز داشته باشد و یا به صورت یک تعلیم الهى با استفاده از وسائل و اسباب عادى صورت گرفته باشد، در هر صورت ابتکار این امر ـ ساختن مفتول هاى نازک و محکم براى بافتن زره در آن زمان به گونه اى که هم پوشیدن آن راحت باشد، و هم مانع تحرک سربازان نشود، و هم در مقابل ضربه تیر و شمشیر و خنجر مقاومت کند ـ کار مهم و پیچیده اى بود و اهمّیّتش در آن عصر کمتر از ابداع سلاح هاى مهم دنیاى امروز نبود.
ممکن است آیه 15 سوره نمل نیز اشاره به همین علم و دانش داوود(علیه السلام) در زمینه تهیه این وسیله دفاعى یا به اضافه علوم دیگر ى باشد آن جا که مى فرماید: (وَلَقَدْ آتَیْنَا دَاوُدَ وَ سُلَیْمَانَ عِلْماً) :«ما به داوود و سلیمان علم مهمّى بخشیدیم»(5)
والبته قبلاً نیز از این موضوع به مناسبت دیگرى بحث کرده ایم.

3- آگاهى یوسف از تعبیر خواب

آیا خواب مى تواند از حوادث آینده پرده بردارد و مسائلى را روشن سازد؟ اگر جواب این سؤال مثبت است کدام خواب است؟ و در هر صورت آیا خواب ها با زبان کنایه و سمبلیک سخن مى گویند یا صریح؟ و یا گاهى با صراحت و گاهى با کنایه؟ و در صورت دوم زبان کنایه خواب را چه اشخاصى مى دانند و این علم در اختیار کیست؟ اصولاً حقیقت خواب دیدن چیست و رؤیا چگونه در روح و ذهن آدمى نقش مى بندد؟ اینها سؤالات پیچیده اى است که پاسخ دادن به آنها بحث هاى مفصّل و طولانى را مى طلبد، و از موضوع سخن ما خارج است.(6)
آنچه از نظر بحث هاى قرآنى مسلّم است این است که خواب به طور اجمال ممکن است با زبان کنایه و یا با صراحت مسائل را بازگو کند و قرآن مجید به هفت رؤیاى صادقه در سوره هاى مختلف اشاره کرده است که مى توانید شرح آن را در جلد اول پیام قرآن در بحث منابع معرفت، منبع ششم کشف و شهود مطالعه فرمایید.(7)
بعضى از این خواب ها با زبان کنایه بوده است (مانند: خواب پادشاه مصر) و بعضى با صراحت مانند :خواب پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) درباره ورود مسلمانان به مسجد الحرام و انجام مراسم زیارت خانه خدا.
قرآن مجید درآیه 6 سوره یوسف با صراحت مى گوید ما این علم را به یوسف(علیه السلام)یاد دادیم، : (وَ کَذلِکَ یَجْتَبِیکَ رَبُّکَ وَ یُعَلِّمُکَ مِنْ تَأْوِیلِ الاَْحادِیثِ): «و این گونه پروردگارت تو را بر مى گزیند و از تعبیر خوابها به تو مى آموزد» و در آیه 21 همین سوره مى فرماید: (وَ لِنُعَلِّمَهُ مِنْ تَأْوِیْلِ الاَْحادِیثِ): «(ما این کار را کردیم تا او را بزرگ داریم و) از علم تعبیر خواب به او بیاموزیم».
سپس نمونه هایى از تعبیر خواب یوسف(علیه السلام)ـ چه براى زندانیان که خواب هاى خود را براى او بیان کردند و چه براى ملک مصرـ در آیات این سوره منعکس شده است که همگى حکایت از آگاهى کامل او از علم تعبیر مى کند.
مسلّماً اگر پیامبران از تعبیر خواب آگاهى نداشته باشند مشکلى در شرایط نبوّت آنها حاصل نمى شود، ولى این عمل مى تواند در مقاطع مختلفى در پیشرفت کار آنها و موفقیت هرچه بیشتر در برنامه ها، کارساز باشد.

4- آگاهى از منطق الطیر

درقرآن مجید نسبت به حالات سلیمان (علیه السلام)اشاره به نوع دیگرى از علم و آگاهى اوشده است که در بدو توجّه امر عجیبى به نظر مى رسد; و آن مسأله آگاهى از سخن گفتن با پرندگان و آشنایى به گفتار آنها است .در آیه 16 سوره نمل مى خوانیم: (وَ وَرِثَ سُلَیْمَانُ داوودَ وَ قَالَ یَا اَیُّهَا النَّاسُ عُلِّمْنَا مَنْطِقَ الطَّیْرِ): «سلیمان وارث داوود شد و گفت: "اى مردم !زبان پرندگان به ما تعلیم داده شده ». در این جا سخن بسیار است:
آیا به راستى حیوانات سخن مى گویند؟ سخن گفتن آنها چگونه است؟ همین صداهاى مختلفى است که در حالات گوناگون از خود بیرون مى فرستند یا برنامه مرموز دیگرى است؟
شکى نیست که پرندگان در حالات مختلف (مانند: خشم و رضا و گرسنگى و تشنگى و بیمارى و ناراحتى) صداهاى متفاوتى دارند، و کسانى که آشنایى مختصرى با وضع آنها داشته باشند مفهوم آنها را مى فهمند.
ولى بعید است آیات فوق و مانند آن ناظر به این معنا باشد، چه این که از مطالب دقیق تر و باریک تر و بالاترى حکایت مى کند. بحث آیات از تفاهم و گفتگوى آنها با انسان ، و سخن گفتن از یک سلسله مفاهیم بلند و بالااست .
اگرچه ممکن است کسانى امثال این آیات را حمل بر کنایات و یا زبان اسطوره ها کنند به گمان این که چنین چیزى درباره حیوانات امکان ندارد، اما معجزه داشتن سلیمان ( علیه السلام ) و آگاهى او از علوم خاص الهى هرگز محال نیست، مسأله این است که آیا حیوانات اصولا چنین فهم و شعورى را دارند مثلا درباره آفتاب پرستى ملکه سبا و مشرک بودن او سخن بگویند؟
ولى بادقّت در اسرار زندگانى پرندگان و مطالب عجیبى که دانشمندان از هوش و مهارت و دقّت آنها نقل مى کنند نشان مى دهد که فرض بى شعورى حیوانات (مخصوصاً پرندگان) یک فرض سطحى و نادرست است، زیرا:
مطالعات دانشمندان نشان مى دهد که بسیارى از حیوانات، وضع هوا را حتّى از چند ماه قبل پیش بینى مى کنند، در حالى که انسان ها با تمام وسایلى که دارند نسبت به پیش بینى وضع هوا در چند ساعت آینده گاه گرفتار اشتباه مى شوند!
حیوانات غالباً از زلزله ها قبل از وقوع آن باخبر مى شوند و عکس العمل نشان مى دهند، حتّى پیش از آن که زلزله سنج هاى دقیق مقدمات آن را ثبت کنند.
عجائب زندگى زنبوران عسل و ردیابى حیرت انگیز آنها نسبت به مراکز گل ها، کارهاى شگفت آور مورچگان و تمدّن پیچیده آنان، آگاهى پرندگان مهاجرازوضع راه ها که گاه فاصله قطب شمال و جنوب زمین را طى مى کنند، با خبر بودن بعضى از پرندگان از وضع نوزادان آینده خود و پیش بینى دقیق نیازهاى آنها باتوجّه نداشتن تجربه قبلى و امور دیگرى از این قبیل که در کتاب هاى معتبر و مستند امروز آمده است، همگى نشان مى دهد که جاى تعجّب نیست اگر آنها تکلّم مخصوصى داشته باشند و بتوانند با کسى که از الفباى تکلّم آنها آگاه است سخن بگویند و رابطه برقرار سازند.
آیات متعدّدى از قرآن مجید نشان مى دهد که حیوانات برخلاف آنچه ساده اندیشان مى پندارند براى خود درک و دیدى دارند، و حتّى به عقیده بعضى تمام ذرّات این جهان حتّى جمادات داراى نوعى شعورند، و به همین دلیل تسبیح عمومى آنها را یک تسبیح آمیخته با شعور مى دانند.
البتّه اینها موضوع بحث هاى دیگرى است که در جاى خود مطرح کرده ایم. آنچه در این جا توجّه به آن لازم است مسأله آگاهى بعضى از پیامبران از «مَنطِقُ الطَّیرِ» و سخن گفتن باپاره اى از حیوانات است که نه به عنوان یک علم ضرورى براى اداى رسالت، بلکه به عنوان علمى که سبب کمال نبوّت مى شدرا دارا بوده اند.



پی نوشتها:

1. سوره کهف، آیات 60 تا 82.
2. سوره کهف، آیه 66.
3. براى توضیح بیشتر در زمینه تفسیر این آیات و جزئیات این ماجرا به جلد 12 تفسیر نمونه ذیل آیات 60 تا 82 سوره کهف مراجعه کنید.
4. سوره انبیاء، آیه 80.
5. این احتمال در تفسیر قرطبى، جلد 7، صفحه 4879 ذیل آیه مورد بحث آمده است.
6. در تفسیر نمونه، جلد 9 در آیات مربوط به یوسف(علیه السلام) بحث نسبتاً مشروحى در این زمینه ها آمده، هر چند اداى کامل حق آن در خور کتاب مستقلى است.
7. پیام قرآن، جلد 1، صفحه 278.



 
عکس روز
 

 
 
نوا
 

Salavate emam reza

 
 
ورود اعضاء
   
 
اخبار قرآني
 
 
  موسسه فرهنگی قرآن وعترت ثامن‌الائمه علیه السلام در نوزدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن و عترت اصفهان
  حضور پسران ودختران نسیم رحمت در جشن انقلاب و راهپیمایی ۲۲ بهمن ماه سال 1402
  مراسم آیین نمادین زنگ انقلاب به مناسبت دهه فجر
  جشن عبادت دانش آموزان سوم دبستان دخترانه نسیم رحمت
  حضور خادمان امام رضا در دبستان و پیش دبستانی پسرانه نسیم رحمت
  جشن پایان سال تحصیلی نوآموزان پیش دبستانی های موسسه فرهنگی آموزشی نسیم رحمت رضوی
  برگزاری همایش اساتید، مربیان و معلمین موسسه فرهنگی قرآن و عترت ثامن الائمه علیهم السلام و نسیم رحمت رضوی
  برگزاری محفل انس با قرآن کریم در شهر افوس با همکاری مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت ثامن الائمه علیه السلام
  به وقت کلاس رباتیک
  مراسم تجلیل از رتبه اول مسابقات بین المللی کشور کرواسی و رتبه اول مسابقات تلویزیونی کشوری اسراء
 
 
 
میهمانان دانشجویان خردسالان   فارسی العربیة English
كليه حقوق اين سايت مربوط به مؤسسه ثامن الائمه(ع) ميباشد