تفسير موضوعي قرآن كريم
برگرفته شده از کتاب پیام قرآن نوشته آیت الله العظمی مکارم شیرازی
انفاق و استغفار
استغفار از گناهان، و توبه به درگاه پروردگار، و انفاق در وسعت و پریشانى، و فرو بردن خشم و عفو و گذشت، و عدم اصرار بر گناه، مجموعه اى است که در آیات سوره آل عمران (133 تا 136) نوید بهشت درباره آن داده شده است، مى فرماید: (وَسارِعُوا اِلى مَغْفِرَة مِنْ رَبِّکُمْ وَ جَنَّة عَرْضُهَا السَّمواتُ وَ الأرْضُ اُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِینَ» سبقت جویید براى رسیدن به مغفرت پروردگارتان و بهشتى که وسعت آن پهنه آسمان و زمین است، و آماده براى پرهیزگاران شده».
سپس به شرح طبقات آنها پرداخته آنان را کسانى توصیف مى کند که در شادى و غم در راه خدا انفاق مى کنند، و خشم خویش را فرو مى برند، و از گنهکاران مى گذرند، و نیکوکارند و کسانى که وقتى مرتکب کار زشتى مى شوند، یا به خود ستم مى کنند، به یاد خدا افتاده، و از گناهان خویش توبه مى نمایند (اَلَّذینَ یُنْفِقُونَ فی السَّرّاءِ وَ الضَرّاءِ وَ الْکاظِمینَ الْغیْظَ وَ الْعافینَ عَنِ النَّاسِ وَ الله یُحِّبُّ الْمُحْسِنینَ - وَ الذَّینَ اِذا فَعَلَوا فاحِشَةً اَوْ ظَلَمُوا اَنْفُسَهمْ ذَکَرَوُا الله فَاستتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ...).
و در پایان بار دیگر به آنها نوید بهشت مى دهد، و مى گوید: «پاداششان آمرزش پروردگار و باغ هاى بهشتى است که از زیر درختانش نهرها جارى است» (اُولئکَ جَزائُهُمْ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ جَنّاتٌ تَجْرى مِنْ تَحْتِهَا الأنْهارُ...).
مسارعت و سبقت جستن به سوى مغفرت اشاره به پیشى گرفتن بر اسباب مغفرت است، لذا بعضى آن را به اسلام تفسیر کرده، و بعضى به ادا فرائض، و بعضى به هجرت، و بعضى به نمازهاى پنجگانه، و بعضى به جهاد و بعضى به توبه که هر کدام از اسباب آمرزش الهى است، و مجموع این امور مایه سرعت و سبقت به سوى بهشت است، و لذا در آیات بعد از آن به مسأله انفاق و استغفار و عفو و گذشت و احسان که سر فصل هاى مهمى از اسباب مغفرت و کلیدهایى براى گشودن درهاى بهشت مى باشد اشاره شده.
جالب اینکه نظیر همین معنا با یک تفاوت مختصر که «سابِقُوا» بجاى «سارِعُوا» قرار گرفته در آیه 21 سوره حدید آمده است، مى فرماید: (سابِقُوا اِلى مَغْفِرَةِ مِنْ رَبِّکُمْ وَ جَنّةِ عَرْضُهَا کَعَرْضِ السَّماءِ وَ الأرْضِ).
مسلم است «سارعوا» که از باب «مفاعله» و به معناى سرعت گرفتن در برابر یکدیگرى مى باشد نتیجه اش همان مسابقه و پیشى گرفتن بر یکدیگر است (دقت کنید).
ولى بعضى از مفسّران «سارعوا» را تنها به معناى مبادرت یا شدت تفسیر کرده، و معناى باب مفاعله را نادیده گرفته اند.
به هر حال این تعبیرات نشان مى دهد که دنیا میدان مسابقه اى است براى انسان ها، و مقصد نهائى این مسابقه همان وصول به مغفرت و بهشت با آن وسعت بى نظیر.
درباره وسعت بهشت در همین جلد به خواست خدا سخن خواهیم گرفت.